Nie ma drugiego takiego kraju jak Japonia. Kilka pierwszych wizyt w tym jakże wyjątkowym kraju sprawi, że zabraknie Ci tchu w piersiach i nie będziesz mógł się napatrzeć na otaczający Cię krajobraz. Dzięki temu artykułowi, poznasz także kilka słów po japońsku. Jestem bardzo ciekawa, jak Ci się spodoba!
Co znajdziesz w artykule?
Historyczne korzenie kultury japońskiej
Japonia ma kilka tysięcy lat historii, jako cywilizowany kraj. Przyjrzyjmy się kilku wybranym kluczowym okresom i tematom.„Rdzenny Japończyk”?
Na pozór Japończycy wydają się być całkiem homogenicznym narodem, ale większość z nich ma mieszane pochodzenie. Jedną z rdzennych japońskich grup etnicznych są Ainu, zamieszkujący północną Japonię, w tym Hokkaido. Przez wieki zmagali się oni z opresjąi musieli ciężko walczyć o swoje prawa. Dopiero w 2008 roku zostali oficjalnie i prawnie uznani za rdzenne plemię japońskie.
Grupa członków plemienia Ainu, 1904 r. (Źródło: „Ainu: Spirit of a Northern People ” ISBN: 0967342902)
Mimo, że języki Ainu i japoński nie mają tych samych korzeni, to wzajemnie na siebie wpłynęły poprzez interakcje pomiędzy członkami obu grup. Te japońskie słowa pierwotnie wywodzą się od Ainu.
Japoński (najpopularniejszy sposób zapisu) | Hiragana | Romaji | Po polsku |
トナカイ | となかい | Tonakai | Renifer |
昆布 | こんぶ | Kombu | Rodzaj morskich wodorostów |
札幌 | さっぽろ | Sapporo | Stolica regionu Hokkaido |
Tak, kombu oznacza morskie wodorosty! Wyobraź sobie moje zdziwienie, gdy po raz pierwszy zobaczyłam w Stanach Zjednoczonych słowo „kombucha”. („Kombucha” w Japonii to słony napój wytwarzany z wodorostów morskich).
Samurajowie
W okresie Heian (794-1185) wojownicy, głównie mężczyźni, służyli domom szlacheckim i stopniowo zdobywali władzę. Znani są jako 侍 (さむらい - samuraje). Możesz kojarzyć ich tradycyjne stroje, epickie walki na miecze, a może unikalne sposoby poruszania się i mówienia.
„Tomoe Gozen podczas bitwy pod Awazu” autorstwa Utagawy Yoshikazu. (Obraz w domenie publicznej.)
Japoński ma wiele socjolektów, to znaczy form języka używanych przez określone grupy społeczne, wiekowe lub płciowe. „
Bunmei kaika
Przez ponad 200 lat do roku 1853 japoński szogunat Tokugawa prowadził „politykę akoku”, monopolizując handel międzynarodowy i zakazując chrześcijaństwa. Postrzegali oni obce wpływy jako zagrożenie dla ich scentralizowanej władzy i próbowali całkowicie je wyeliminować.
Po otwarciu swoich drzwi Japonia zaczęła chłonąć amerykańską i europejską kulturę i standardy w przeróżnych obszarach, jest z tym związane między innymi przyjęcie kalendarza gregoriańskiego. Zjawisko to nazywane jest „文明開化” (ぶんめいかいか - bunmei kaika), co oznacza „cywilizację”.
"„Tokyo Koamichō Yoroibashidōri Azumatei” autorstwa Inoue Tankei. (Obraz w domenie publicznej.)
Nowo importowane rzeczy i idee potrzebowały japońskich nazw, a grupa intelektualistów wymyśliła wiele z nich. Te „和製漢語” (わせいかんご -
Japoński (najpopularniejszy sposób zapisu) | Hiragana | Romaji | Po polsku |
地球 | ちきゅう | Chikyū | Ziemia |
社会 | しゃかい | Shakai | Społeczeństwo |
自由 | じゆう | Jiyū | Wolność |
Okres po II wojnie światowej
Dwie wojny światowe zmieniły cały świat. Cud gospodarczy. Lodówka w domu. Ubrania w zachodnim stylu. Prawa wyborcze dla kobiet. Chleb i mleko na stole.
Szybki powojenny rozwój Japonii był napędzany koncepcją „追いつけ、追い越せ” (おいつけ、おいこせ - oitsuke, oikose), co tłumaczy się jako „Dogonić i prześcignąć (Zachód)”. Jak zatem jest to możliwe, że japoński styl wciąż tak bardzo różni się od Zachodu?
Japońskie kobiety po raz pierwszy głosujące w wyborach powszechnych. (Źródło: Artykuły ze starych magazynów)
Zdolność Japonii do adaptacji można podsumować słowami: 和洋折衷 (わようせっちゅう - wayōsecchū) i 和魂洋才 (わこんようさい - wakon'yōsai). Pierwsze z nich oznacza „japońskie i zachodnie style zmieszane razem”, a drugi odnosi się do „japońskiego ducha z zachodnią nauką”. Nowe systemy, technologie i kultura zostały dostosowane do istniejącej japońskiej kultury i mentalności. Pomyśl o takich rzeczach jak budynki w zachodnim stylu z tradycyjnymi japońskimi dachówkami, kimono (tradycyjne japońskie stroje) w połączeniu ze skórzanymi butami lub o lodach o smaku matchy.
Klasyczna japońska kultura i tradycje
Fascynujące rzeczy, o których być może wcześniej nie słyszałeś. Poznaj ciekawostki o Japonii i kilka unikalnych faktów na jej temat.Sztuka i rzemiosło
浮世絵 (うきよえ - Ukiyoe), Wydruki drzeworytnicze
Japończycy tworzyli te kolorowe grafiki i kupowali je w księgarniach w XVII-XIX wieku. Ale dopiero na wystawie w Paryżu w 1867 roku po raz pierwszy uznano je za „sztukę”. Ten wzorzec uznawania sztuki japońskiej najpierw poza granicami kraju, a następnie w Japonii - pojawiał się na kartach historii dość często.
書道 (しょどう - Shodō), japońska kaligrafia
Ta ekspresyjna forma sztuki została zaimportowana z Chin i rozwinęła się w Japonii. Pędzle mogą być tak niewielkie, że ich średnica będzie mierzyć zaledwie 5,5 mm lub tak duże, jak dorosły człowiek (w przypadku bardziej performatywnych form). Różnice między chińską i japońską kaligrafią obejmują rodzaje papieru, pędzle (i sposób ich trzymania) oraz atramenty.
歌舞伎 (かぶき - Kabuki)
Jest to forma japońskiego teatru z dramatycznymi spektaklami. Kabuki zostało zapoczątkowane przez kobietę o imieniu Okuni na początku XVII wieku, jednak później kobietom zakazano występów, ponieważ „mogłoby to prowadzić do zepsucia moralnego publiczności”. *Od tego czasu w kabuki występują wyłącznie mężczyźni.
漆器 (しっき - Shikki), japońskie wyroby z laki
Znane również jako „japan”, wykorzystują żywicę zebraną z drzewa 漆 (うるし - urushi) (stąd taki kanji.) Mówi się, że ich początki sięgają około 9000 lat wstecz. (Nie 900, a DZIEWIĘĆ TYSIĘCY!) Wyroby z laki są często dostępne w kolorze czarnym lub cynobrowym ze względu na ciemny kolor żywicy, ale nowoczesna technologia umożliwiła malowanie ich w szerszej gamie kolorów, takich jak na przykład biały.
Festiwale i uroczystości
正月 (しょうがつ - Shōgatsu), Nowy Rok
Japonia obchodzi swój Nowy Rok, najważniejsze święto, w styczniu. Jedną z powszechnych tradycji podczas 正月 jest „お年玉” (おとしだま - otoshidama), noworoczny prezent pieniężny wręczany dzieciom przez dorosłych. Pierwotnie zamiast pieniędzy rozdawano 餅 (もち - mochi, ciasto z kleistego ryżu). Ostatecznie zostały one zastąpione gotówką, a obecnie mogą być wręczane nawet w walucie cyfrowej!
桃の節句 / 雛祭り (もものせっく / ひなまつり - Momo no sekku / Hinamatsuri)
Dzień Dziewcząt obchodzi się 3 marca każdego roku, życząc im zdrowego rozwoju. Wszędzie można spotkać zestawy lalek o nazwie „雛人形” (ひなにんぎょう - hina ningyō), przedstawiający ślub z okresu Heian. W tamtych czasach małżeństwo było uważane za kluczowe dla szczęścia kobiety, a natrętni dorośli nakłaniali nas do odłożenia lalek natychmiast po tym święcie, w przeciwnym razie, mogły usłyszeć „wyjdziesz za mąż późno!”.
端午の節句 / こどもの日 (たんごのせっく / こどものひ - Tango no sekku / Kodomo no hi)
Dzień Chłopca obchodzi się 5 maja każdego roku, chłopcom życząc również zdrowego rozwoju. Z tej okazji na całym niebie powiewa wiele serpentyn w kształcie karpia zwanych „鯉幟” (こいのぼり - koinobori). Przesąd głosi, że karp zamienia się w smoka, płynąc w górę wodospadu, symbolizując sukces mężczyzn. (Dlaczego nie sukces kobiet?)
お盆 (おぼん - Obon)
Większość regionów obchodzi to coroczne japońskie święto od 13 do 16 sierpnia. (W innych miejscach od 13 do 16 lipca.) Podobnie jak w przypadku Halloween, istnieje przekonanie, że duchy przodków powracają w tym okresie do naszego świata, a w całym kraju odbywają się różne tradycyjne wydarzenia. Słowo „お盆” pochodzi od sanskryckiego słowa „ullambana”, które oznacza „wiszący do góry nogami”.
Religia
神 (かみ - Kami), Bóg
Shintō, najstarsza religia w Japonii, wierzy, że bogowie są obecni we wszystkim. Natomiast żaden „bóg” nie istnieje w buddyzmie, głównej religii Japonii. Słowo 神 jest używane w codziennych rozmowach i zwykle oznacza coś nadrzędnego, a nie konkretne bóstwo.
仏教 (ぶっきょう - Bukkyō), buddyzm
W Japonii istnieje 13 szkół (wyznań) buddyzmu. Większość „rzekomych buddystów” nie wie nawet, do której szkoły należy, ani z istniejących między nimi różnic. Większość odłamów odpalanie petard na cmentarzu uważa za oburzające, podczas gdy na niektórych obszarach z określoną szkołą buddyjską jest to akceptowana i celebrowana tradycja.
鳥居 (とりい - Torii)
Jest to duża, cynobrowa brama stojąca przy wejściu do świątyń Shintō lub w ich obrębie. Istnieje wiele fascynujących historii na jej temat - dlaczego „鳥” (tori, ptak) w nazwie? - pozwólcie, że podzielę się jedną z nich: NIE powinniśmy przechodzić przez 鳥居 prosto przez środek, ponieważ jest to zarezerwowane dla bogów.
Jedzenie
鍋料理 (なべりょうり - Nabe ryōri)
Wielu Japończyków nazwałoby 鍋料理, lub w skrócie 鍋 (なべ - nabe), podstawowym zimowym daniem. Jest to rodzaj gorącego kociołka, który może występować w niezliczonych odmianach. W jego podstawowej wersji warzywa, mięso lub ryby gotowane są w wywarze z zupy i podawane w małej miseczce, gdy jedzenie jest gotowe.
海藻 (かいそう - Kaisō), wodorosty morskie
W Japonii spożywa się wiele rodzajów (ponad 100!) wodorostów. Wspomniany wcześniej 昆布 (kombu) jest często używany do robienia wywaru na zupę, a 海苔 (のり - nori) to czarny arkusz, który owija sushi. Są bogate w rozpuszczalny w wodzie błonnik pokarmowy i minerały, w tym jod. Dlatego, jeśli Ci zasmakują, pamiętaj, aby nie jeść ich za dużo!
フグ (ふぐ - Fugu)
Czy jedzenie tej śmiertelnie trującej rozdymki nie jest szaleństwem? Mimo to フグ jest postrzegany w Japonii jako smaczny rarytas. Tylko profesjonaliści posiadający specjalną licencję mogą przygotowywać tę rybę, a większość przypadków zatrucia jest spowodowana właśnie przez osoby nieposiadające licencji. Sashimi (pokrojona surowa ryba) z フグ jest zwykle tak cienka, że jest prześwitująca. To także dzieło wysoko wykwalifikowanych specjalistów.
Ciekawostki na temat kultury Japonii
Japońska kultura jest niezwykle interesująca. Pozwól, że podzielę się kilkoma wybranymi ciekawostkami kulturowymi, o których być może nie słyszałeś.Język
漢字 (かんじ - kanji) jest jednym z trzech japońskich alfabetów i jest zwykle tłumaczone jako „chińskie znaki”. Istnieje jednak kilka kanji, które zostały wymyślone w Japonii. Zostały stworzone poprzez połączenie istniejących chińskich znaków w nietypowy sposób. Nazywa się je „国字” (こくじ - kokuji, znaki narodowe) lub „和製漢字” (わせいかんじ - waseikanji, czyli chińskie znaki stworzone w Japonii), jednak występuje kilka kanji, które zostały wymyślone przez Japończyków w inny sposób niż chiński.
Oto kilka przykładów:
Kanji | Hiragana | Romaji | Po polsku |
畑 | はたけ | Hatake | Pole do uprawy owoców lub warzyw |
峠 | とうげ | Tōge | Górski szczyt, punkt kulminacyjny |
枠 | わく | Waku | Rama |
Rodzaje pisma mogą wpływać na postrzeganie przez odbiorcę. Tekst gęsty od 漢字 wydaje się formalny i być może akademicki. Jeśli jest pełen 平仮名 (ひらがな - hiragana), będzie wyglądał mniej formalnie, być może nieco dziecinnie. A z kolei jeśli zawiera dużą ilość 片仮名 (かたかな - カタカナ - katakana), to można założyć, że dotyczy obcego kraju lub kultury, lub jest to tekst techniczny.
Gdy tradycja spotyka się z technologią
折り紙 (おりがみ - origami) to tradycyjna japońska sztuka/rozgrywka polegająca na składaniu papieru. Sama bawiłam się w to niezliczoną ilość razy. Kwiaty, łodzie, żurawie… ale nigdy nie zrobiłam czegoś takiego jak... panel słoneczny! Techniki 折り紙 zostały zastosowane w astronautyce, ponieważ ich łatwy do złożenia i otwarcia mechanizm umożliwia kompaktowe przechowywanie dużych paneli słonecznych w satelitach.
Etykieta i normy społeczne w Japonii
W Japonii rzeczywiście jest mnóstwo nakazów i zakazów. Nawet sami Japończycy często się nimi denerwują, martwiąc się, czy ich zachowanie jest właściwe.
Powiedzmy, że zostałeś zaproszony do czyjegoś domu.
Po pierwsze, przyjdź na czas. Nie ryzykuj, że przychodząc spóźniony zostaniesz odebrany jako osoba lekceważąca i niegrzeczna. Zdejmij płaszcz przed drzwiami wejściowymi i wchodząc do domu powiedz „お邪魔します” (おじゃまします - ojamashimasu), co oznacza „Przepraszam za wtargnięcie”. Rzecz jasna należy też zdjąć buty, jak na tym filmie. I... jest tego o wiele więcej.
Skąd tyle zasad? W ten sposób Japończycy okazują swój szacunek. Pokazujesz, że doceniasz czas i wysiłek włożony przez gospodarza i nie przynosisz niczego brudnego na jego terytorium, ponieważ czystość i higiena to ważny temat.
Co zwróciło Twoją uwagę?
Nie chciałam tylko podkreślać, jak wspaniała jest japońska kultura, ani udowadniać, jak kiepsko się tu żyje. Być może udało Ci się wychwycić nutkę moich osobistych odczuć względem jej rozmaitych aspektów.
Inne blogi na ten temat mogą wywrzeć na Tobie zupełnie inne wrażenie. Dlatego warto samemu doświadczyć japońskiej kultury, tak naprawdę, poza ekranem telefonu czy komputera.
A jeśli chcielibyście poznać japońską kulturę nieco lepiej, to zachęcam do zapoznania się z naszymi artykułami na naszym blogu lub zacznij z nami naukę japońskiego!
